Löngufjörur

Toppskarfur á flugi / Ljósmynd: Jóhann Óli Hilmarsson

Kynningarfundur

Kynningarfundur um tillögu að framkvæmdaáætlun náttúruminjaskrár fyrir landeigendur á svæðinu fór fram þann 19. janúar 2024. Fundurinn var stafrænn.

Horfa á upptöku frá fundinum

Skoða glærur frá fundinum

Um svæðið

Sveitarfélag: Borgarbyggð, Eyja- og Miklaholtshreppur og Snæfellsbær

Möguleg stærð: 435 km2

Svæðið liggur innan tillögusvæðisins Mýrar-Löngufjörur og liggur að stórum hluta úti í sjó og yfir láglend og lífrík votlendissvæði, sjávarlón og fjörur. Á grunnsævi er mikill fjöldi eyja, hólma og skerja og við vogskorna ströndina er fjörubeðurinn ýmist víðáttumiklar leirur, sandfjörur eða sjávarfitjar.  Á svæðinu liggja Löngufjörur sem eru ljósar skeljasandsfjörur og leirur sem eru vinsælar útivsistarsvæði, sér í lagi fyrir hestaferðir. Eru þær taldar ná frá Hítarnesi að Stakkhömrum. Í Stakkhamralóni finnast sandlæðingur og lónajurt sem eru válistategundir í nokkurri hættu. Einnig eru selalátur landsels og útsels innan svæðisis sem og lífríkar sjávarfitjar og leirur.

Ekki er gert ráð fyrir að heimalönd jarða og athafnasvæði liggi innan afmörkunar vegna vegna verndurnar svæðisins.

Svæðið er hluti af alþjóðlega mikilvægu fuglasvæði, Borgarfjörður – Mýrar – Löngufjörur en mikið varp vatna-, vað- og sjófugla er á svæðinu og það er mikilvægur viðkomustaður margra fuglategunda.

Votlendissvæðin (>20.000m2), vötn og tjarnir (>1.000m2), sjávarfitjar og leirur á svæðinu falla undir ákvæði 61. gr. náttúruverndarlaga um sérstaka vernd.

Tillaga að svæði á framkvæmdaáætlun

Mögulegar verndarráðstafanir

1.  Vegna ríkulegs fuglalífs og líffræðilegs fjölbreytileika svæðisins er möguleg friðlýsing svæðisins sem friðlands skv. 49. gr. náttúruverndarlaga.

Með friðlýsingu sem friðlands er áhersla á vernd lífríkis og tegund lífvera sem eru sjaldgæfar eða í hættu samkvæmt útgefnum válistum eða til að vernda lífríki sem er sérstaklega fjölbreytt eða sérstætt. Í auglýsingum um friðlýsingu, sem eru birtar í B-deild Stjórnartíðinda, er m.a. kveðið á um markmið friðlýsingar, umsjón, umferð og umgengni, tilhögun verndar, landnotkun og mannvirkjagerð ofl.

Friðlýsing er unnin í samstarfshópi sem skipaður er fulltrúum frá Umhverfisstofnun, sveitarfélagi, landeigenda og annarra eftir þörfum.

Sambærilegt friðlýst svæði eru friðlöndin Blikastaðakró – Leiruvogur og Varmárósar í Mosfellsbæ.

2.  Önnur verndarráðstöfun fyrir svæðið er friðun vistgerðanna og fuglanna skv. 56. gr. náttúruverndarlaga.

Friðun vistgerða felur m.a. í sér sérstaka aðgæsluskyldu, forðast rask, framkvæmdaleyfisskyldu og mótvægisaðgerðir vegna mögulegs rasks. Í auglýsingu um friðun, sem er birt í B-deild Stjórnartíðinda, er kveðið á um umfang friðunar og þær takmarkanir sem af henni leiðir. Sambærileg friðun er til fyrir æðplöntur, mosa og fléttur frá árinu 2021 en ekki er til sambærileg friðun fyrir fugla.

Mögulegar takmarkanir/innviðir

Ekki er talin þörf á að takmarka þá landnotkun og hlunnindanýtingu sem er nú á svæðinu vegna verndar. Heimalönd og lóðir geta fallið utan friðlýsingar. Á varptíma gæti þurft að takmarka notkun dróna. Einnig gæti þurft að takamarka notkun tiltekinna vatnaleiktækja á varptíma.

Staðreyndarsíða Náttúrufræðistofnunar Íslands um Mýrar – Löngufjörur en svæðið liggur innan tillögusvæðisins

Tilnefnt af Náttúrufræðistofnun Íslands vegna:

• Runnamýravistar á láglendi
• Starungsmýravistar
• Sandmaðksleira
• Sjávarfitjungsvistar
• Flatlendisvatna
• Æðs
• Blesgæsar
• Sendlings
• Tjalds
• Toppskarfs

Runnamýravist á láglendi

Verndarstaða: Ekki ákjósanleg – ófullnægjandi

Verndargildi vistgerðar: Mjög hátt. Vistgerðin er á lista Bernarsamningsins frá 2014 yfir vistgerðir sem þarfnast verndar

Lítið til nokkuð hallandi, deigt til blautt, þýft mýrlendi á sléttlendi, bungum og í hlíðum, vaxið smárunnum, störum og fleiri votlendistegundum, mikill barnamosi í þúfum og á rimum. Vatn stendur hátt en land fer lítið eða ekki undir vatn í leysingum og flóðum. Land er algróið, miðlungsfrjósamt og gróður allhávaxinn. Æðplöntur eru ríkjandi en mosi er mjög mikill í sverði, fléttur finnast vart.

Vistgerðin er í meðallagi rík af tegundum æðplantna, fremur rík af mosum en fléttutegundir eru mjög fáar. Ríkjandi tegundir æðplantna eru bláberjalyng, fjalldrapi, mýrastör og vetrarkvíðastör. Algengustu mosar eru móasigð, engjaskraut, lémosi og tildu­rmosi en af fléttum er himnuskóf algengust.

Ríkulegt fuglalíf er í vistgerðinni. Algengustu varpfuglar eru spói, lóuþræll, þúfutittlingur og hrossagaukur, stelkur, kjói, heiðlóa og grágæs.

Upplýsingar um runnamýravist á láglendi á heimasíðu Náttúrufræðistofnunar Íslands

Starungsmýravist

Verndarstaða: Ekki ákjósanleg – ófullnægjandi

Verndagildi vistgerðarinnar er mjög hátt og er hún á lista Bernarsamningsins frá 2014 yfir vistgerðir sem þarfnast verndar

Lítið til nokkuð halla

ndi, deigt til blautt, þýft mýrlendi vaxið mýrastör og fleiri votlendistegundum, á sléttlendi og í hlíðum. Á þúfum og rimum vaxa smárunnar og fleiri þurrlendistegundir. Jarðvatn stendur hátt en land fer lítið eða ekki undir vatn í leysingum og flóðum, vatn er fremur steinefnaríkt og land frjósamt. Það er algróið, gróður allhávaxinn, æðplöntur eru ríkjandi en mosi mikill, fléttur finnast vart. Í þennan flokk falla elftingamýrar en í þeim getur mýrelfting verið með allt eins mikla þekju eða meiri en mýrastör.

Vistgerðin er miðlungi rík af tegundum æðplantna, fremur rík af mosum en fléttutegundir frekar fáar. Ríkjandi tegundir æðplantna eru mýrastör, bláberjalyng, fjalldrapi og engjarós. Algengustu mosar eru tildurmosi, móasigð, engjaskraut, lémosi og geirmosi en af fléttum finnast helst himnuskóf og hreindýrakrókar.

Ríkulegt fuglalíf er í vistgerðinni algengustu varpfuglar eru lóuþræll, spói, þúfutittlingur, hrossagaukur, jaðrakan og stelkur.

Upplýsingar um starungsmýravist á heimasíðu Náttúrufræðistofnunar Íslands 

Sandmaðksleirur

Verndarstaða: Ekki ákjósanleg – ófullnægjandi

Fremur eða mjög fínkornóttar leirur þar sem sandmaðkur er einkennistegund. Víða eru strýtulaga úrgangshraukar maðksins mjög áberandi á yfirborði leirunnar. Sandmaðksleirur eru yfirleitt breiðar, víðáttumiklar og fremur flatar en eru einnig til sem minni skikar umluktir af öðrum fjöruvistgerðum. Hins vegar eru smærri og misjafnlega sundurslitnir skikar af sandmaðksleirum, innan um óreglulega þangfláka, taldir vera hluti af vistgerðinni þangklungri.

Sandmaðksleirur eru auðugar af dýrategundum sem flestar grafa sig niður í setið. Burstaormurinn lónaþreifill er oft áberandi, en hann býr í örsmáum pípum sem standa upp úr leirunni og þekja yfirborðið. Lítið er af stærri brúnþörungum en smávaxið þang getur vaxið á stærri steinum á leirunni. Einnig eru þar stöku kræklingsknippi og fylgja þeim ýmsar tegundir sem ekki eru annars staðar á leirunni. Neðst á sumum sandmaðksleirum eru vel grónir smáskikar af marhálmi en séu þeir nægilega stórir eru þeir flokkaðir til sérstakrar vistgerðar þ.e. marhálmsgræða. Fjörubeðurinn er fínn sandur og leir. Vistgerðin er mjög mikilvægt fæðusvæði tjalds og sandlóu.

Upplýsingar um sandmaðksleirur á heimasíðu Náttúrufræðistofnunar Íslands  

Sjávarfitjungsvist

Verndarstaða: Ákjósanleg – góð

Verndargildi vistgerðar: Hátt. Vistgerðin er á lista Bernarsamningsins frá 2014 yfir vistgerðir sem þarfnast verndar

 Allvel gróin, votlendissvæði við sjávarstrendur við efri mörk fjöru en við stórstraumsmörk eða neðar. Fitjarnar eru hallalitlar, oft með lænum, pollum og smátjörnum. Sjór flæðir yfir fitjarnar í stórstraumi og flóðum. Vistgerðin er því undir miklum áhrifum af sjó.

Gróður er víða beltaskiptur þar sem neðst ríkja sjávarfitjungur og kattartunga en ofar taka við túnvingull og skriðlíngresi. Gróður er fremur lágvaxinn og oft mikið bitinn af gæsum, álftum og sauðfé. Hann einkennist af æðplöntum en mosar og fléttur finnast í mjög litlum mæli. Æðplöntuflóra er mjög fábreytt og einkennist af saltþolnum tegundum sem flestar eru bundnar við búsvæðið. Lágplöntutegundir mjög fáar. Jarðvegurinn er miðlungi þykkur, aðallega lífræn jörð og leiru-jörð einnig finnst sandjörð og áfoksjörð.

Í vistgerðinni er ekki varpland vegna sjávarfalla en mikilvægt fæðuöflunarsvæði einkum fyrir andfugla, þ. á m. margæs og vaðfugla.

Upplýsingar um sjávarfitjungsvist á heimasíðu Náttúrufræðistofnunar Íslands

Flatlendisvötn

Verndarstaða: Ekki ákjósanleg – ófullnægjandi

Verndargildi vistgerðar: Mjög hátt. Vistgerðina er á lista Bernarsamningsins frá 2014 yfir vistgerðir sem þarfnast verndar

Fremur lítil vötn á grónu flatlendi. Vatnasvið er yfirleitt vel gróið. Vatnsbakkar eru vel grónir og grýtt strandlengja er sjaldan til staðar. Vötnin eru mjög grunn (<2 m) og vatnsskálin nokkuð jafndjúp. Loftgróður (plöntur sem vaxa upp úr vatninu), er áberandi við bakka. Þekja vatnagróðurs er oftast mikil í vötnunum og margar tegundir koma fyrir. Einkennistegundir eru síkjamari, þráðnykra, grasnykra, gulstör og tjarnastör. Loftgróður, t.d. vatnsnál, lófótur, fergin og horblaðka, kemur frekar fyrir í þessari vistgerð en öðrum. Sverðnykra og tjarnablaðka fundust aðeins í þessari vistgerð. Kransþörungar koma fyrir.

Fuglaríkustu vötn landsins. Endur eru einkennandi, t.d. skúfönd og duggönd og sums staðar flórgoðar. Vötnin finnast víða um land, yfirleitt á láglendi, í að meðaltali um 120 m h.y.s. Nær einnig til grunnra vatna á grónum votlendissvæðum á hálendi.

Upplýsingar um flatlendisvötn á heimasíðu Náttúrufræðistofnunar Íslands 

Æður (Somateria mollissima)

Verndarstaða: Í yfirvofandi hættu

Æðarfugl er stór kafönd sem heldur sig nær eingöngu á og við sjó og er algengasta önd Íslands og er 50-71 cm að lengd og um 2 kg. Æðarfugl verpur við ár og vötn í oft stórum og þéttum byggðum í hólmum eða þar sem hann nýtur verndar. Kollan verpur 3-6 eggjum og liggur á í allt að 28 daga og er ungatíminn allt að 75 dagar. Æður er ábyrgðartegund á Íslandi en miðað er við að um 20% af Evrópustofni viðkomandi tegundar nýti Ísland til varps eða komi hér við á ferðum sínum.    

Upplýsingar um æðarfugl á heimasíðu Náttúrufræðistofnunar Íslands

Upplýsingar um æðarfugl á fuglavefnum

Blesgæs (Anser albifrons flavirostris)

Vernarstaða: Tegund í hættu

Blesgæs er fagestur á Íslandi með viðkomu á vorin og haustin. Helstu viðkomustaðir blesgæsar eru á vestur og suðvesturlandi. Hún verpur víða á norðlægum slóðum og skiptist í nokkra vel aðgreinda stofna. Blesgæs er 65-78 cm að lengd og um 2,5 kg. Hún verpur 5-6 eggjum sem hún liggur á í 27-28 daga og ungatíminn er 40-43 dagar. Hún er grasbítur sem sækir helst í ræktarland og votlendisgróður. Blesgæs er á lista Bernarsamningsins yfir tegundir sem þarfnast sérstakrar búsvæðaverndar.

Upplýsingar um blesgæs á heimasíðu Náttúrufræðistofnunar Íslands

Upplýsingar um blesgæs á fuglavefnum

Sendlingur (Calidris maritima)

Verndarstaða: Í hættu

Sendlingur er dekkstur og einn af minnstu litlu vaðfuglanna. Hann er 20-22 cm að lengd og vegur 80 gr. Hann verpur aðallega til fjalla en einnig á annesjum og hrjóstrum á láglendi. Sendlingur verpur 4 eggjum og liggur á í 21-22 daga og er ungatíminn 21 dagur. Sendlingur er ábyrgðartegund á Íslandi en miðað er við að um 20% af Evrópustofni viðkomandi tegundar nýti Ísland til varps eða komi hér við á ferðum sínum.    

Upplýsingar um sendling á heimasíðu Náttúrufræðistofnunar Íslands

Upplýsingar um sendling á fuglavefnu

Tjaldur (Haematopus ostralegus)

Verndarstaða: Í nokkurri hættu

Tjaldur er í hópi stærstu vaðfugla sem verpa á Íslandi. Hann er 40-45 cm að lengd og vegur um 600 gr. Hann verpur 2-4 eggjum og liggur á í 24-27 daga. Ungatíminn er 28-32 dagar. Tjaldur er að mestu farfugl sem hefur helst til vetursetu í Bretlandseyjum. Nokkur þúsum fuglar dvelja á Íslandi á vetrum, þá að mestu við Breiðafjörð, Faxaflóa og Hornafjörð.

Upplýsingar um tjald á heimasíðu Náttúrufræðistofnunar Íslands

Upplýsingar um tjald á fuglavefnum

Toppskarfur (Phalacrocorax aristotelis)

Verndarstaða: Í nokkurri hættu

Toppskarfur er staðfugl sem heldur helst til vestanlands frá Krýsuvíkurbergi og vestur um í Húnaflóa, þó langmest í Breiðafirði. Hann er 65-80 cm að lengd og vegur um 2 kg. Hann verpur 1-6 eggjum og liggur á í 30-31 dag. Ungatíminn er 53 dagar. Toppskarfur heldur sig með ströndum fram og verpur í lágum eyjum eða hólmum í Breiðafirði og Faxaflóa en er einnig í klettum og fuglabjörgum.

Upplýsingar um toppskarf á heimasíðu Náttúrufræðistofnunar Íslands

Upplýsingar um toppskarf á fuglavefnum