Ísland er auðugt af vatni og almennt talið að ástand vatns sé gott. Miklu máli skiptir fyrir viðskipti, ímynd og umhverfisgæði landsins að geta sýnt fram á að svo sé þar sem hér á landi er ýmis starfsemi sem getur valdið álagi á vatn. Síðan 2011 og áfram næstu árin fer fram greining á því hver staðan er í raun og grundvallast sú vinna á aðferðarfræði sem er sambærileg milli landa Evrópu. Vinnan stuðlar að sjálfbærri nýtingu vatns og langtímavernd vatnsauðlindarinnar. 

Afmörkuð hafa verið 2.366 yfirborðsvatnshlot og 309 grunnvatnshlot. (Vatnshlot (e. waterbody) er nýyrði og stendur fyrir ákveðna afmörkun og samfellda heild af vatni og getur verið t.d. allt vatn í einu stöðuvatni eða í afmörkuðum strandsjó). Yfirborðsvatnshlotin skiptast í 386 stöðuvatnshlot, 1.866 straumvatnshlot, 66 árósa- og sjávarlónahlot og 49 strandsjávarhlot. 

Fram hefur farið mat á mengunar álagi (punkt losun og dreifð losun) á vatnshlot og voru þau flokkuð í eftirfarandi þrjá hópa.

Mat vegna dreifðrar losunar fyrir stöðuvatnshlot á eftir að gera að undanskildu Þingvallavatni, Mývatni og tveimur tjörnum á höfuðborgarsvæðinu sem flokkuð voru í annars vegar í óvissu og hins vegar hættu því að vöktunarniðurstöður gefa vísbendingu um álag. Alls eru 27 vatnshlot flokkuð í óvissu og tvö vatnshlot í hættu í stöðuskýrslunni (sjá meðfylgjandi töflu). 

Framangreint mat á álagi er hið fyrsta sinnar tegundar á Íslandi. Enn á eftir að meta annars konar álag s.s. vegna vatnsformfræðilegra breytinga (stíflur, varnargarðar, þveranir fjarða o.fl.). Endanleg niðurstaða um það hvort vatnshlot sem flokkuð eru í óvissu uppfylli umhverfismarkmið um gott ástand eða ekki mun liggja fyrir eftir ítarlega skoðun á gögnum hjá sérfræðistofnunum og hagsmunaaðilum í þeim tilgangi að finna út ástand þeirra. Um er að ræða vistræðilegt ástand yfirborðsvatnshlota og efnafræðilegt ástand og magnstöðu grunnvatnshlota. Ef ástand reynist vera lakara en gott eru vatnshlot flokkuð í hættu. 

Stöðuskýrslan er fyrsta skrefið í gerð heildstæðrar vatnaáætlunar. Í henni er fjallað um skiptingu vatns í vatnshlot og gerðir, þætti sem geta valdið álagi á vatn og hvort hætta sé á að vatnshlot standist ekki umhverfismarkmið um gott ástand. 

Stöðuskýrslan var unnin undir umsjón Umhverfisstofnunar í samráði við vatnasvæðanefndir og komu ráðgjafanefndir, heilbrigðisnefndir sveitarfélaga og sérfræðistofnanir auk þess að henni. Drög að skýrslunni voru sett í kynningu í sex mánuði í þeim tilgangi að fá fram umræðu meðal almennings, sveitarfélaga, hagsmunaaðila og þeirra sem vinna með vatn. Á kynningartímanum bárust ný gögn, ásamt leiðréttingum og ábendingum, sem tekið var tillit til í endanlegri stöðuskýrslu, og hefur hún því tekið töluverðum breytingum síðan.

Tengt efni

• Vatn.is
• Stöðuskýrslu fyrir vatnasvæði Íslands
• Útdráttur úr stöðuskýrslu fyrir vatnasvæði Íslands
• Áfanga- og verkáætlun