VeiðiSkotvopna- og veiðinámskeiðHvar má veiðaRefir og minkarTekjur af sölu veiðikortaHaf og vatnBráðamengunVöktun og ástandVöktun í hafiAlþjóðlegt samstarfVarp í hafið og lagnir í sjóMóttaka úrgangs frá skipumAlmennt um vatnNáttúraFriðlýsingarFriðlýsingar í vinnsluFriðlýsingar í kynninguFriðlýsingar í biðÞjóðgarður á VestfjörðumNáttúruverndarsvæðiFriðlýst svæðiNorðurland eystraGoðafoss í ÞingeyjarsveitVesturlandStröndin við Stapa og HellnaSuðvesturlandSuðurlandDyrhólaeyStjórnunar- og verndaráætlun 2021-2030HáaldaLandslagsverndarsvæði ÞjórsárdalSnæfellsjökulsþjóðgarðurStjórnunar- og verndaráætlunFriðlýstar tegundir og náttúrufyrirbæri Ástand náttúruverndarsvæðaÁstandsmat áfangastaða innan friðlýstra svæðaLandvarslaStjórnunar- og verndaráætlanirStjórnunar- og verndaráætlanir náttúruverndarsvæðaStjórnunar- og verndaráætlanir villtra dýra og fuglaStjórnunar- og verndaráætlanir í kynningarferliStjórnunar- og verndaráætlanir í vinnsluLandslagsverndarsvæði ÞjórsárdalRauðhólarStjórnunar- og verndaráætlanir í vinnslu sem bíða afgreiðslu ráðuneytisinsStjórnunar- og verndaráætlanir í vinnslu en biðSækja um leyfiAfgreiðsla á leyfumFriðlýst svæðiAtvinnulífEfniAlgengar spurningarEfnaeftirlitBoðun eftirlitsEftirlitsverkefniEftirlitsverkefni 2022Eftirlitsverkefni 2021Eftirlitsverkefni 2020Eftirlitsverkefni 2019Eftirlitsverkefni 2018Eftirlitsverkefni 2017Eftirlitsverkefni 2016Eftirlitsverkefni 2015Eftirlitsverkefni 2014EldsneytiBrennisteinsinnihald í tilteknu fljótandi eldsneyti Gæði eldsneytisFlokkun, merking og umbúðirMerkingar og umbúðirNotendaleyfi og ábyrgðarmennNotendaleyfi fyrir plöntuverndarvörumÞvotta- og hreinsiefniÖryggisblöðUmsagnirSkipulagstillögurMat á umhverfisáhrifumMengandi starfsemiEftirlitsáætlanirErfðabreyttar lífverurHáskóli ÍslandsORF Líftækni hf.StarfsleyfiÚrgangur og efnamóttakaEldi sjávar- og ferskvatnslífveraMalbikunarstöðvarOlíubirgðarstöðvarSuðurnesStarfsleyfi úr gildiFrágangur og vöktun urðunarstaðaMengaður jarðvegurHeilbrigðiseftirlit sveitarfélagaSkráningaskyldur atvinnureksturÚrgangsmálFlutningur úrgangs milli landaGagnagátt fyrir úrgangstölurÚrgangur frá alþjóðlegum flutningstækjumGrænt samfélagGrænn lífstíllSamgöngurVarasöm efniVottanir og aðrar merkingarÁreiðanleg umhverfismerkiBlómiðAðrar merkingarÚrgangsmálHandbókin og stefna ríkis og sveitarfélagaUmhverfisvísar og tölfræðiHeimajarðgerðUmhverfisstofnunStarfsstöðvarPatreksfjörðurFriðlýsingar í vinnsluSnæfellsjökulsþjóðgarðurFriðlýst svæði á VesturlandiHlutverk og stefnaStefna UmhverfisstofnunarÚtgefið efniAnnað útgefið efniInnra umhverfisstarf
Vandamál tengd ófrjósemi hafa aukist síðastliðna áratugi og áætlað er að tíðni ófrjósemi meðal para sé að meðaltali 10-15% á heimsvísu. Rannsóknir sýna að meðalfjöldi sæðisfruma hjá karlmönnum hefur lækkað um 50-60% frá árinu 1973 til 2011 í Evrópu, Norður Ameríku og Ástralíu. Vísindamenn telja að fjöldi sæðisfruma hjá karlmönnum muni nálgast núll um 2045 haldi þessi þróun áfram.
Ein af ástæðum aukinnar ófrjósemi er snerting okkar við innkirtlatruflandi efni, en slík efni finnast víða í okkar daglega umhverfi. Þau eru meðal annars notuð í plast, þvottaefni, málningu, snyrtivörur, lækningartæki, raftæki, textíl og fleira.
Þekktustu innkirtlatruflandi efnin eru perflúoruð alkýlsúlfónöt (PFAS), bisfenól efnasambönd (t.d. BPA, BPS, BPF, o.fl.), þalöt, eldtefjandi efni sem innihalda halógena, díoxín, fjölklóruð bífenýl (PCB) og paraben.
Notkun á mörgum þessara efna er nú þegar ýmist bönnuð eða háð takmörkunum að einhverju leiti í lögum og reglugerðum sem gilda hér á landi.
Skaðleg innkirtlatruflandi efni finnast t.d. í plasti, málningu, ilmvörum, raftækjum, textíl og fleiru. Mynd: Unsplash
Innkirtlatruflandi efni geta haft skelfilegar afleiðingar fyrir heilsu manna og valdið margvíslegum truflunum á hormónastarfsemi líkamans:
Því miður hafa flest innkirtlatruflandi efni þá eiginleika að brotna mjög hægt eða alls ekki niður, sem verður til þess að þau safnast upp í náttúrunni. Þá eru sífellt ný efni að koma á markað, en talið er að um 10 milljónir efna bætist við á hverju ári að meðaltali.
Rannsóknir á eiginleikum og váhrifum nýrra efna taka nokkurn tíma að gefa áreiðanlegar niðurstöður, sem leiðir til þess að stjórnvöld ná ekki að setja reglur til að takmarka eða banna framleiðslu og notkun þeirra nógu tímalega.
Fjöldi nýrra skaðlegra efna koma á markað á hverju ári og stjórnvöld ná oft ekki að banna notkun þeirra strax. Mynd: Unsplash
Til þess að draga úr neikvæðum áhrifum efna á heilsuna er mjög mikilvægt að temja sér efnalæsi sem felst í því að fylgjast með umræðunni, leita betri valkosta sem neytandi og almennt að draga úr neyslu.
Ein leið til þess að forðast innkirtlatruflandi efni er að velja vörur merktar Svansmerkinu eða Evrópublómin og þá helst án ilmefna.
Einnig er góð þumalputtaregla að lofta hýbýli vel út, t.d. tvisvar á dag og þurrka af eða ryksuga vikulega til að draga úr styrk hættulegra efna í innilofti.
Nánari upplýsingar um:
Heimildir:
