Skipum sem koma til hafnar á Íslandi ber að skila úrgangi í land. Í hverri höfn er skylt að viðunandi móttökuaðstaða sé fyrir þann úrgang sem gera má ráð fyrir að þangað berist.

Umhverfisstofnun hefur að undanförnu unnið að því í samvinnu við hafnaryfirvöld að hafnir á landinu vinni áætlanir um móttöku og meðhöndlun úrgangs. Markmiðið er að tryggja viðunandi móttökuaðstöðu í höfnum og draga úr losun úrgangs í sjó frá skipum. Í áætlununum eru upplýsingar um þá móttökuaðstöðu sem er í höfnum, tegund úrgangs sem tekið er á móti, gjaldtöku og hver sé ábyrgur fyrir framkvæmd viðkomandi áætlunar.

Árið 2010 gerði Siglingaöryggisstofnun Evrópu (EMSA) úttekt á hafnaraðstöðukerfi á Íslandi m.t.t. þess hvort það uppfyllti kröfur Evrópusambandsins. Siglingaöryggisstofnun Evrópu gerði nokkrar athugasemdir, meðal annars þær að engar áætlanir hafna um móttöku og meðhöndlun úrgangs hafi verið staðfestar.

Umhverfisstofnun fór fram á það við 44 rekstraraðila hafna að skila inn áætlunum um móttöku og meðhöndlun úrgangs fyrir samtals 82 hafnir. Viðbrögð voru almennt góð en þó brugðust ekki allir við.  Þeim rekstraraðilum hafna sem í júlí sl. höfðu ekki skilað inn áætlun  var sent bréf um að Umhverfisstofnun áformaði að veita rekstraraðila áminningu. Var þessum aðilum veittur frestur til að koma sjónarmiðum sínum á framfæri og til að skila inn áætlun. Í september sl. veitti Umhverfisstofnun síðan áminningu þeim níu rekstraraðilum sem þrátt fyrir fyrri tilmæli höfðu enn ekki sent inn áætlun.

Umhverfisstofnun hafa nú borist áætlanir er varða 67 hafnir. Lokið er við yfirferð þeirra og hafa 26 áætlanir er taka til alls 38 hafna verið staðfestar hjá stofnuninni. Áætlanir fyrir 28 hafnir eru í endurskoðunarferli. Komið hefur í ljós að ekki er þörf á áætlun um móttöku og meðhöndlun úrgangs og farmleifa fyrir þrjár hafnir á upphaflega listanum, þ.e. Landeyjahöfn, Haganesvíkurhöfn og Garðshöfn. Herjólfur er eina skipið sem siglir til Landeyjahafnar, en öllum úrgangi er skilað í land í Vestmannaeyjum. Í Garðshöfn og Haganesvíkurhöfn er engin starfsemi.

Hér fyrir neðan er samantekt á stöðu mála varðandi skil áætlana. Fjöldi áætlana er minni en fjöldi hafna þar sem heimilt er að gera sameiginlega áætlun fyrir stærri svæði með þátttöku hverrar hafnar að því tilskildu að gerð sé sérstaklega grein fyrir hverri höfn í áætluninni. Því getur verið fjallað um fleiri en eina höfn í einstökum áætlunum.

Áætlanir um móttöku og meðhöndlun úrgangs og farmleifa (staða þann 13. desember 2012)

Staða áætlana	Fjöldi áætlana	Fjöldi hafna	Fjöldi rekstraraðila/Athugasemdir
Staðfestar áætlanir	26	38	19 rekstraraðilar
Áætlanir í staðfestingarferli		28	18 rekstraraðilar, áætlun í endurskoðun
Áætlun ekki skilað inn		13	7 rekstraraðilar
Ekki þörf á áætlun		3	Landeyjahöfn, Haganesvíkurhöfn, Garðshöfn
Samtals áætlanir		82

Staðfestar hafa verið áætlanir um móttöku og meðhöndlun úrgangs og farmleifa fyrir eftirtaldar hafnir/hafnasamlög:

Blönduóshöfn, Borgarfjarðarhöfn, Faxaflóahafnir, Fjarðabyggðarhafnir, Grindavíkurhöfn, Grundarfjarðarhöfn, Hafnarfjarðarhöfn, Hafnasamlag Norðurlands, hafnir í Dalabyggð (Búðardalshöfn og Skarðsstöð á Skarðsströnd), Hornafjarðarhöfn, Hvammstangahöfn, Kópavogshöfn, Reykjaneshafnir, Skagafjarðarhafnir, Stykkishólmshöfn, Vopnafjarðarhöfn, Vogahöfn, Þorlákshöfn, smábátahöfn í Seltjarnarnesbæ. 

Eftirtaldar hafnir hafa skilað inn áætlun um móttöku og meðhöndlun úrgangs og farmleifa en þær þarfnast endurskoðunar áður en þær eru staðfestar:

Sandgerðisbær, Reykhólahreppi (Reykhólahöfn og höfnin í  Flatey í Breiðafirði), Hafnir Vesturbyggðar, Tálknafjarðarhöfn, hafnir Ísafjarðarbæjar, Bolungarvíkurhöfn, hafnir í Súðavíkurhöfn, Hólmavíkurhöfn, Skagastrandarhöfn, hafnir Dalvíkurbyggðar (Dalvíkurhöfn, Árskógshöfn og Hauganeshöfn), hafnir Norðurþings (Húsavíkurhöfn, Kópaskershöfn og Raufarhafnarhöfn), Þórshafnarhöfn, Breiðdalshöfn, Djúpavogshöfn, Seyðisfjarðarhöfn, Vestmannaeyjahöfn, Miðsandshöfn og Litlasandshöfn.

Eftirtöldum aðilum var veitt áminning: 

Blönduósbæ, Bolungarvíkurkaupstað, Fjallabyggð, Langanesbyggð, Seltjarnarnesbæ, Strandabyggð, Sveitarfélaginu Garði, Sveitarfélaginu Skagströnd og Þingeyjarsveit.

Tengt efni

• Lög nr. 33/2004 um varnir gegn mengun hafs og stranda
• Reglugerð nr. 792/2004 um móttöku á úrgangi frá skipum
• Lög nr. 55/2003 um meðhöndlun úrgangs
• Reglugerð nr. 737/2003 um meðhöndlun úrgangs
• Reglugerð nr. 806/1999 um spilliefni